راهنمای جامع طراحی ساختمان اداری کارخانه

آشنایی با محیط اداری کارخانه‌ها

کارخانه‌ها برای تولید فعالیت می‌کنند و تعداد قابل ‌توجه از پرسنل نیز در سطح تولیدی حضور دارند. به ‌این ‌ترتیب واحدهای اداری عموماً در حاشیه فضاهای تولیدی قرار می‌گیرند و به نوعی در خدمت جریان تولید هستند. در عین ‌حال همه پرسنل از کارگران تا مدیران و مهندسین به جریان منظمی از برنامه‌های اداری از قبیل ثبت قراردادها، پرداخت حقوق، ثبت مرخصی‌ها نیاز دارند.
از طرفی هر کارخانه در جریان دائمی از خرید کالاها و فروش محصولات قرار دارد. خب گویا در محیط اداری کارخانه‌ها عملاً با یک نهاد پویای ثبت و ضبط اطلاعات مالی و حقوقی سروکار داریم.
در عین ‌حال جمع مدیران، سرپرست‌ها، مهندسین و مسئولین کارخانه به محیطی دفتری برای استقرار کارهای خود نیاز دارند. در عین‌ حال این ساختمان اداری باید مکانی مناسب برای میزبانی از میهمانان و مراجعین کارخانه باشد. به شکلی که هر رجوع کننده بدون نیاز به حضور در سطح کارخانه و در محیط اداری پذیرایی شود. به ‌این ‌ترتیب دورنمایی از شرایط، نیازها، بایدها و نبایدهای ساختمان اداری کارخانه داریم. حالا بیایید ببینیم که این ساختمان پررفت‌وآمد اما به ‌ظاهر خلوت را چگونه طراحی می‌کنند؟

انواع فضاها در ساختمان اداری کارخانه

در ساختمان اداری کارخانه به جریان منظمی از تمامی کارهای اداری نیاز داریم. در بخش قبلی از تنوع این فعالیت‌های اداری صحبت کردیم؛ اما قرار نیست تا همگی کارهای اداری را در محیطی آشفته انجام دهیم. با فضاسازی مناسب محیط اداری کارخانه به‌ خوبی می‌توانیم جریان پیوسته و منظمی از کارهای اداری را مدیریت کنیم. این فضاهای کاربردی برای طراحی اداری کارخانه به ‌قرار زیر هستند:

فضاهای مدیریتی

از مهمترین فضاهای ساختمانی اداری کارخانه‌ها هستند که برای استقرار کارهای دفتری مدیران، معاونین و ریاست کارخانه طراحی می‌شوند. برای انتخاب فضای مناسب طراحی دفتر مدیر کارخانه لزوماً به ‌دنبال بهترین اتاق و یا دور از دسترس‌ترین مکان نیستیم؛ بلکه برعکس، سعی می‌شود تا از اتاق با شرایط دسترسی ساده و مفید به تمامی فضاهای کارخانه خصوصاً دسترسی ساده به سالن‌های تولید برای استقرار مدیران استفاده شود. در عین ‌حال مدیران علاقه دارند که محیط کارخانه را از پنجره اتاق خود رصد کنند. لذا فضاهای مدیریتی را معمولاً در اتاق‌هایی با اشراف کامل در محوطه و یا سالن تولید کارخانه دایر می‌کنند. در عین ‌حال فضاهای مدیریتی باید مکان‌هایی با رفت‌وآمد کم، مناسب استراحت و یا برگزاری جلسات در سطح مدیریتی باشند. از طرفی برخورداری از سرویس‌های جداگانه با طراحی در دیزاین مدیریتی اهمیت بالایی دارد.

فضاهای اداری با سبک‌های پلان باز یا بسته

بخش بزرگی از طراحی ساختمان اداری کارخانه برای استقرار کارمندان و انجام جریان روتین کارهای اداری است. این فضاها بسته به نوع کار کارمندان، تعداد کارمندان، نوع حضور مراجعین به دو سبک پلان باز و یا پلان بسته انجام می‌شود. منظور از پلان باز قرار دادن میز کارمندان کنار هم با حداقل بخش‌های جدا شده است که معمولاً در حد چند پارتیشن کوتاه، محیط کاری آنها از یکدیگر تفکیک می‌شود. اما طراحی به سبک پلان بسته، ایجاد اتاق‌های مستقل برای کارمندان است.
معمولاً ساختمان اداری کارخانه را در تلفیقی از پلان باز و بسته طراحی می‌کنند. به شکلی که برخی از کارمندان با حجم کار زیاد و یا حساس‌تر دارای دفتر مستقل هستند و بخشی دیگر در یک محیط مشترک با حداقل بخش‌های تفکیک‌ شده قرار دارند. در کنار این نوع فضاسازی‌ها به دیگر فضاهای اداری از جمله مسیرهای تردد، سرویس‌های بهداشتی، آبدارخانه، اتاق استراحت، سالن انتظار، اتاق کنفرانس و… نیز نیاز داریم. از نگاه معماری بخش‌های مختلف اداری را با توجه به ظرفیت استقرار کارمندان تفکیک می‌کنند که به قرار زیر است:

• فضای باز اداری

فضاهایی بدون طراحی بخش‌های جداکننده است که برای بخش‌های کم‌اهمیت و یا قسمت‌های پاسخگویی به مراجعین و کارگران طراحی می‌شود. معمولاً محدوده کار هر کارمند در حد میز خودش است و هیچ مرز مشخصی میان فضای کار آنها وجود ندارد.

• فضاهای کار گروهی

فضاهایی برای استقرار کارمندان در کنار یکدیگر هستند. اما معمولاً هر کارمند در کنار تعدادی از کارمندان دارای فضایی نسبتاً مستقل هستند که با استفاده از پارتیشن‌ها ایجاد می‌شود. این نوع فضاسازی برای تفکیک سالن‌های بزرگ در بخش‌های کوچکتر اما مستقل از هم کارایی دارد. در عین ‌حال با بهره‌مندی مناسب از پارتیشن‌ها می‌توانیم هر تعداد فضا را بدون نیاز به دیوارچینی دایر کنیم. همچنین قادر هستیم تا مجموعه کارمندان با روند کار اداری مشابه را در فضاهای مستقل از دیگر کارمندان قرار دهیم.

• اتاق‌های کاملاً بسته

برخی از فعالیت‌های اداری نیاز به تمرکز بیشتری دارند و یا به هر دلیلی مانند بایگانی اسناد و… باید در مکانی کاملاً مستقل از دیگر فضاها قرار بگیرند. طراحی اتاق‌های کاملاً بسته مناسب چنین کارمندهایی است. این اتاق‌ها لزوماً با استفاده از دیوارهای سنگین آجری و سنگی جدا نمی‌شوند؛ بلکه حتی می‌توانیم با نصب پارتیشن‌های دوجداره بلند فضاهای مستقل در اندازه‌های گوناگون دایر کرد. این اتاق‌های کاملاً بسته معمولاً مناسب فعالیت ۱ یا ۲ کارمند هستند.

• اتاق‌های کار خصوصی

اتاق‌هایی برای فعالیت اداری ۱ کارمند هستند. معمولاً سرپرست واحدها و یا کارمندان با نوع کار حساس اداری و یا کارمندهایی که مسئولیت خاصی دارند را در چنین اتاق‌هایی مستقر می‌کنند. البته این اتاق‌ها اگر چه محیط کار خصوصی دارند؛ اما قرار نیست تا شبیه اتاق دل‌باز مدیران باشند. معمولاً این اتاق‌ها را در متراژ کوچک و با جاگذاری تجهیزات اداری جمع و جور چیدمان می‌کنند.

فضایی برای برگزاری جلسات

در هر کارخانه همیشه احتمال برگزاری جلسات وجود دارد. این جلسات میان مدیران کارخانه، مدیران با مهمانان کارخانه، در سطح کارمندان اداره و یا اجتماع سرپرستان و حتی کارگران کارخانه با مدیران برگزار می‌شود. خلاصه در کارخانه‌ای که دارای صدها نفر پرسنل کارگر و کارمند و مهندس و کارشناس است، باید به خلق فضایی مناسب گردهمایی آنها توجه شود.
طراحی سالن کنفرانس با توجه به الزامات محیط اداری فضاهای کارخانه‌ای صورت می‌گیرد. از آنجا که معمولاً یک سر تمامی جلسات شخص مدیر و یا مدیران کارخانه هستند، دسترسی مستقیم به دفتر مدیریت از نکات طراحی و جانمایی سالن کنفرانس است. در عین ‌حال از آنجا که تعداد زیاد مدعوین به این سالن رفت‌وآمد دارند، لزوماً باید مسیری متفاوت برای ورود و خروج آنها جدا از مسیر دسترسی مدیران پیش‌ بینی شود. بهره‌مندی از میز کنفرانس، صندلی‌های مخصوص کنفرانس، چیدمان مناسب بخش‌ها، استفاده از سیستم‌های صوتی و تصویری و… همگی از الزامات طراحی سالن کنفرانس در طراحی ساختمان اداری کارخانه هستند.

اهمیت مشاعات در ساختمان اداری کارخانه

در تمامی ساختمان‌های اداری به جانمایی مناسب مشاعات نیاز داریم و قطعاً ساختمان اداری کارخانه از این گروه مستثنی نیست. البته رویکرد طراحی مشاعات در محیط اداری کارخانه با دیگر فضاهای اداری متفاوت است.
این مشاعات شامل راهروها و فضاهای ارتباط میان بخش‌های مختلف اداری می‌شود. اما عموم کسانی که از مشاعات استفاده می‌کنند، همان کارگران کارخانه هستند. به ‌این ‌ترتیب لازم است تا جهت‌گیری مشاعات محیط اداری برای دسترسی ساده و سریع کارکنان طراحی‌ شود. در عین ‌حال باید فکری هم برای میزبانی از مهمانان کارخانه کرده باشیم. به ‌هر حال قرار نیست و هر مراجعه‌ کننده برای ورود به بخش اداری، سری هم در محیط کارخانه بزند!! اهمیت مشاعات، در مدیریت بهتر پاسخ‌گویی به مهمانان کارخانه، انجام سریع کارهای اداری کارکنان و ارتباط مناسب میان فضاهای اداری برای تعامل بین کارمندان و مدیران مجموعه است.

 

آیا ساختمان اداری کارخانه به لابی نیاز دارد؟

فضای لابی در زیرمجموعه مشاعات محیط اداری قرار می‌گیرد و گویا حضور این بخش چندان تناسبی با محیط‌های خشک صنعتی ندارند. مثلاً آیا لازم است تا بخش ورودی دفاتر اداری کارخانه‌ها برای انتظار مراجعین را به مکانی زیبا و جذاب مانند یک لابی حرفه‌ای تبدیل کنیم؟
قطعاً به حضور چنین فضایی اما در حد و اندازه محیط کارخانه‌ای نیاز داریم. هر کارخانه مهمانانی دارد که باید به‌ خوبی راهنمایی و پذیرایی شوند. لابی ساختمان اداری کارخانه اولین مکانی است که در هنگام ورود به ساختمان مورد توجه همگان خصوصاً مهمانان کارخانه قرار می‌گیرد. البته توصیه نمی‌کنیم تا برای طراحی ساختمان اداری کارخانه فضای لابی پرزرق ‌و برقی اجرا شود. اما می‌توانیم با بهره‌مندی مناسب از المان‌های محیطی، جانمایی مبلمان به تعداد کافی، نورپردازی و هنر استفاده از نور طبیعی، طراحی مناسب کف‌پوش ها و دیوارپوش ها در کنار بهره‌مندی از گیاهان تزیینی محیط لابی را به فضایی مناسب پذیرایی از میهمانان آن‌هم به سبک کارخانه‌ای تبدیل کنیم.

فضاهای خدماتی در ساختمان اداری کارخانه

علاوه‌بر تمامی مواردی که قید کرده‌ایم، در کنار اتاق مدیران، محل کار کارمندان، اتاق کنفرانس و مشاعات به برخی فضاها برای انجام کارهای خدماتی اداری نیز نیاز داریم. این فضاها شامل جزئیات زیر هستند:

• سرویس‌های بهداشتی منفک مردانه و زنانه
• آبدارخانه و یا آشپزخانه
• اتاق بایگانی اسناد
• انبار
• اتاق تأسیسات
• نگهبانی

تمامی ساختمان‌های اداری در محیط کارخانه‌ای کم‌وبیش به چنین فضاهایی نیاز دارند. برخی از این فضاها مانند سرویس بهداشتی باید در دسترس مناسب تمام فضاهای اداری باشند. اما برخی دیگر از فضاها مانند انبار یا اتاق بایگانی معمولاً در مکان‌هایی دور از دید و دسترس ساده افراد خصوصاً مراجعین قرار می‌گیرند.

مراحل طراحی ساختمان اداری کارخانه

طراحی ساختمان اداری کارخانه یک موضوع تخصصی در مهندسی معماری است. معماران برجسته به ‌خوبی می‌دانند که با چه نوع ساختمانی سروکار دارند و چگونه باید تعامل مناسب میان بخش‌های اداری با محیط کار کارخانه دایر سازند. در عین ‌حال چگونه از فضای اداری برای کنترل و مدیریت فعالیت‌های جاری کارخانه استفاده کنید. برای طراحی اصولی ساختمان اداری کارخانه مراحلی تدوین می‌شود که به ‌قرار زیر هستند:

• ایجاد یک برنامه فیزیکی که در آن به تمامی فضاهای مورد نیاز در طراحی اداره کارخانه توجه شود. در این برنامه مقدماتی از طرح کلی ساختمان، متراژ بنا، فضاهای مورد نیاز و تناسب آن با تعداد کارمندان پیش ‌بینی می‌شود.
• سامان‌دهی فضاهای پیش‌ بینی ‌شده که در این مرحله طراح سعی می‌کند تا به چارچوبی از یک محیط اداری با قرار دادن مناسب فضاها در کنار هم، به پیش ‌بینی دسترسی‌ها و اولویت‌بندی فضاها بپردازد. به شکلی که از فضای لابی تا محل کار گروهی کارمندان و چگونگی دسترسی به اتاق مدیریت را برنامه‌ریزی می‌کند.
• طراحی پلان و خلق فضاها در کنار هم که در نهایت منجر به خلق اولین نقشه‌ها از محیط کلی اداره خواهد شد. در این مرحله طراح به کم و زیاد کردن فضاها، پیش‌بینی نیاز هر فضا، چگونگی قرارگیری محل کار کارمندان و حتی تعداد بازشوها و پنجره‌ها و طرح کلی دکوراسیون محیط می‌پردازد.
• انتخاب مصالح برای آغاز ساخت محیط اداری که شامل انتخاب نوع کف‌پوش ها، دیوارپوش ها، جانمایی سقف کاذب، نوع پنجره‌ها، درب‌ها و حتی جزئیات کوچک از دکوراسیون محیط اداری می‌شود.

توصیه‌هایی برای طراحی اداری کارخانه

• محیط اداری کارخانه اگر چه در قلمرو کارخانه‌ها و فعالیت‌های صنعتی قرار دارد؛ اما به ‌هر حال یک فضای کار اداری با جانمایی تعداد دفتر و میز کار و برخی کارمندان است که قرار است تا ساعت‌ها در این محیط برای انجام امور بی‌پایان اداری حاضر باشند. توصیه می‌کنیم تا در طراحی ساختمان اداری کارخانه حتماً جزئیات از قبیل موارد زیر را جدی بگیرید:
• کارمندان اداری در کارخانه‌ها نیز تحت تأثیر شرایط خسته‌ کننده محیط دفتری هستند. برای افزایش بهره‌وری کارمندان برنامه‌ریزی کنید. مثلاً می‌توانید با هنر استفاده از گیاهان تزیینی و یا ایجاد جلوه‌های متفاوت بصری و حتی انتخاب مناسب رنگ دیوارها محیط کار پویاتری را خلق کنید.
• از حضور نور طبیعی در تمامی فضاهای اداری استفاده کنید. در کارخانه‌هایی که به‌ علت محدودیت فضا بخش اداری در داخل بخش کارگاهی است، گاهاً با مشکل توزیع نور مواجه هستیم. بهتر است حدالمقدور ساختمان اداری در حاشیه‌ی سالن‌های تولیدی با دسترسی مستقیم از نور طبیعی دایر شوند.
• در طراحی ساختمان اداری کارخانه خصوصاً اتاق مدیران و یا اتاق جلسات به آکوستیک بودن جداره‌ها توجه کنید تا هیچ صدایی از محیط شلوغ کارخانه به داخل فضای اداری نفوذ نکند.
• بهتر است که محل ساختمان اداری در مجاورت درب اصلی کارخانه باشد تا در هر صورت مهمانان و مراجعین قبل ‌از ورود به محوطه اصلی کارخانه به داخل فضای اداری راهنمایی شوند.
• برای دسترسی سریع کارگران به جهت کارهای اداری برنامه‌ریزی کنید.

سخن پایانی

در این مقاله به نگاهی کلی از طراحی ساختمان اداری کارخانه پرداخته‌ایم، این در حالی است که کارخانه‌ها با توجه به نوع تولیدات خود، بزرگ یا کوچک بودن محوطه، نوع فعالیت پرسنل اداری و تعداد کارگران به الگوهای متفاوتی از ساختمان‌های اداری نیاز دارند. اما در هر صورت تمامی این ساختمان‌ها باید در مجاورت محیط کارخانه‌ای اما مستقل از آن بنا شوند. برای انجام خدمات طراحی ساختمان اداری کارخانه و یا کسب مشاوره‌های لازم می‌توانید از خدمات تخصصی گروه فرلی دیزاین استفاده کنید. کارشناسان فرلی دیزاین با بررسی دقیق نوع فعالیت کارخانه و جزئیات برنامه‌های اداری و همچنین تعداد کارمندان، طرح کلی از ساختمان اداری پویا مناسب فضای کارخانه شما را طراحی می‌کنند.